İş adamı mı, Sanatçı mı?

Onat Kutlar, Şakir Eczacıbaşı’ya soruyordu: “Siz kendinizi nasıl görüyorsunuz?”

Kültür ve sanat yaşamımızın eşsiz insanlarından biri, sevgili arkadaşım Onat Kutlar, Cumhuriyet gazetesinde pazar günleri yayımlanan “Gündemdeki Sanatçı” başlıklı muhteşem yazılar yazardı. Bu yazılar, Onat’ın aramızdan ayrılışından sonra Yapı Kredi Yayınları tarafından aynı başlık altında kitap olarak yayımlandı.

Onat Kutlar, Şakir Eczacıbaşı’yla ilgili yazısında ona, “Siz kendinizi nasıl görüyorsunuz? Bir iş adamı mı, bir sanatçı mı?” diye soruyordu. Onat’ın Orson Welles’in filmine gönderme yaparak “Muhteşem Amberson” başlığını koyduğu yazısının tümünü almak olanaksız. Onat’ı ve Şakir Bey’i bir araya getiren yazının kimi bölümlerini sizlerle paylaşıyorum.

NECATİGİL’İN KAPISINDA BİR DELİKANLI

Şakir Eczacıbaşı’nın, olduk­ça karmaşık ve zengin kişiliğini kavramak için sanırım epey gerile­re, 1952 yılına gitmek gerekli.

1952 yılının bir güz gecesi, saat 23.30-24.00 sularında Behçet Hoca’nın Beşiktaş’taki ahşap evinin kapısı vuruldu. Bu hem zarif, hem hafif bıçkın tavırlı büyük şair yatmak üzereydi. Biraz kaygılı, biraz kızgın kapıyı açtı ve karşısında yirmi yaşlarında, yapılı bir delikanlı gördü. “İsmim Şakir Eczacıbaşı,” dedi delikanlı, “Vatan Sanat Yaprağı’ndan geliyorum. Yarın Şan Sineması’nda Hoffman’in Masalları başlıyor. Hoffman konusunda bize bir yazı yazar mısı­nız?”

Öneri ilk bakışta epeyce münasebetsiz görünüyordu. Necatigil tam, “Bu saatte...” diye söze başlayacaktı ki genç adam heyecan­la ekledi: “Biz Vatan’da sanat olaylarını anında kamuoyuna yan­sıtmak istiyoruz. Bu yüzden bu yazıyı bu gece bekliyoruz. Acaba bize bu jesti yapar mısınız?”

Şakir Bey, Necatigil’in yüzündeki şaşkınlık ve kızgınlığın yeri­ni bir gülümsemenin aldığını hatırlıyor. “Yazarım,” dedi Behçet Necatigil. Şairliğinin yanı sıra Alman Edebiyatı’nın da gerçek bir uzmanı olan ünlü sanatçımız, bu genç adamın yapmak istediği şeyi hemen kavramıştı.

1950’li yıllarda, benim gibi birçok gencin de yapıtlarının ilk kez yayımlandığı “Vatan Sanat Yaprağı”nın önemini o dönemin edebi­yat ve sanat çevreleri çok iyi biliyor. “Vatan bir günlük gazeteydi. Bu yüzden orada bir sanat dergiciliği değil, bir sanat gazeteciliği yapmak istiyorduk” diyor Şakir Eczacıbaşı.

O yıllarda sanat ve edebiyat çevresinden çok değerli dostluklar edindi Şakir Bey. Necatigil’den başka, başta Sait Faik olmak üzere, Sabahattin Eyuboğlu, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Bedri Rahmi, Melih Cevdet Anday ve daha niceleri.

İzmir’de doğan, ortaöğrenimini Robert Kolej’de, yükseköğre­nimini ise İngiltere’de yapan, İzmirli ünlü Eczacı’nın yaşayan en küçük oğlu, artık sanat dünyamızın en faal ve renkli kişiliklerinden biriydi.

FOTOĞRAFLAR ARASINDA KAYBOLMUŞ BİR İŞADAMI

Dünya sinematekçiliğinin babası, Fransız Sinemateki’nin kurucusu ve her şeyi Henri Langlois ile Şakir Eczacı­başı... Bu dostluk nasıl kuruldu?

“1962 yılı olmalı” diyor Şakir Bey. (…) “Langlois ile tanıştık. Beni büyük bir heyecanla karşıladı. ‘İşte so­nunda beklediğim an geldi’ dedi, ‘Nerede Türkiye?’... Soruyu önce anlamadım. Açıkladı Henri Langlois: ‘Yeryüzünün en büyük kül­tür birikimlerinden birine sahip olan bu ülkenin sineması nerede?’ O gün, ülkemizde bir Sinematek’in kurulması konusunda anlaştık. Gerisini biliyorsun...”

Evet. Tabii. Sonunda Henri’ye, Chaillot Sarayı’ndaki Dünya Si­nema Müzesi’nin kapısına Yılmaz Güney’in büyük boy bir fotoğra­fını astıran, İstanbul’da on iki yılda üç bine yakın büyük sinema klasiğinin gösterilmesini sağlayan, dergiler, tartışmalar, paneller ve inanılmaz güzellikte bir sinema atmosferiyle hatırlanan Sinematek serüvenini, Şakir Bey’le birlikte yaşadığımız için çok iyi biliyorum elbette.

Farklı nehir yataklarından geçerek aynı yerde buluşmuştuk. (…)

Şakir Bey’i, Levent’teki fabrikanın geniş yönetim odasında ilk gördüğümde epeyce şaşırmıştım. Yardımcılarından Vedat Bey’le birlikte binlerce fotoğraf arasında kaybolmuştu. Ünlü Eczacıbaşı takvim yıllıklarının ilkini çıkarmak üzere hazırlık yapıyorlardı. Şa¬kir Bey arada sırada fabrikanın işleri ile ilgili olarak çalan telefonla¬ra kısa yanıtlar veriyor, sonra aralarında kendisinin de bulunduğu fotoğraf sanatçılarımızın gökkuşağı renkleriyle dolu dialarına dalı-yordu. (…)

“Hep büyük düşündünüz,” diyorum gülerek.

“Büyük düşünmek değil. Gerekeni yapmak. Bir şeyi gerçekleştirirken engelleri aşmaya, dünya standartlarına ulaşmaya çalışmak.” (diyor.)

...

“Peki Şakir Bey, siz kendinizi nasıl görüyorsunuz? Bir işadamı mı, bir sanatçı mı?” Bir kahkaha daha atıyor. “İkisini de çok ciddiye alı­yorum” diyor. Ama sonra gene yılların bir başka çok yakın dostu Abidin Dino’nun bir esprisini anlatmadan edemiyor. Abidin onu bir gün Fransız heykelci hanımla tanıştırıyor. Hem bir işadamı hem de sanatçı olduğunu söylüyor. Kadın gülümsüyor, “Demek ki fotoğrafçılık hobiniz...” “Hayır” diye araya giriyor Abidin, “Hobi olan işadamlığı...”

Abidin Dino doğru söylüyordu; Onat Kutlar doğruyu yazıyordu. Şakir Bey için sanat asıl işi, hobisi işadamlığıydı.

Cumhuriyet - 29 Ocak 2010