AŞK ve ÖZGÜRLÜK

Sazburg Festivali 1 :
                                               AŞK ve ÖZGÜRLÜK

            Dünyada  sanatla en içiçe yaşayan, festivalleriyle en çok bütünleşmiş kent hangisi deseler, yanıtım kuşkusuz Salzburg  olur.  Avusturya'nın bu minik kasabası yılda beş kez festivallerle dolup taşıyor. En popüler olanı ve kentin  yaşamını sağlayan ise  1920'de bu yana süregelen Salzburg Yaz Festivali.   Bu festivalin önemli 3 özelliği daha var:

             Çok geniş alana yayılması ( Müzik, opera, tiyatro)... Niteliğin  hep çok yüksek tutulması.. Yeniliklere açık olması, risk almaktan korkmaması...

            Geçen hafta dört günlük Salzburg seferime sayısız olay sığdırdım:  İçlerinde en tartışmalı ama en etkileyici olanı, ilk gecesinde  kah yuhalanan kah alkışlarla taçlandırılan "Fidelio" operasıydı.

            Fidelio: İçimizdeki Hapishane

            Beethoven'in çok uzun yıllar üzerinde çalıştığı ve "doğumu benim için en sancılı olan eserim" dediği  tek operası "Fidelio" ... Özetle: Özgürlük savaşçısı Florestan'ı,  tutuklu bulunduğu hapishaneden kurtarmak için karısı Leonore , erkek kılığına girip (Fidelio adını alıp) hapishaneye gardiyan yardımcısı olur....  Bu romantik opera, mutlu son ve zafer, özgürlük,sevinç kutlamalarıyla sona erer.

            Son yılların gözde Alman rejisörü  Claus  Guth sahneye koymuştu sahneye. (Onun ormanda geçen "Don Giovanni"sine hayran kalmıştım 2 yıl önce.) Bu kez radikal çıkışlar ve uygulamalar getirmiş. Operadan tüm diyalogları çıkarıp, yerine sanayi, trafik ya da derin nefes sesleri koymuş...(Diyaloglar gereksiz olsaydı, Beethoven de koymazdı diye düşünüyor insan.) Leonore'ya  ve özgürlük savaşçısını hapse atan komutana gölgeler vermiş.  Sahneye işaret diliyle   dermanını anlatmaya çalışan bir ikinci sessiz Leonore katmış. (Söylenmeyeni anlatma çabası... Ama çok zorlama) .

            Kostüm ve dekorları tasarlayan Christian Schmitdt  soyutlamayı seçmiş: Bembeyaz bir oda (Freud laboratuarı) ve ortasında kapkara  dev bir küp  (Kabe benzeri  ya da  içimizdeki hapishane.)  .Oyun o kara kütlenin çevresinde oynanıyor.

            Jonas Kaufmann Mucizesi

       Yukarıda sahnelemeye ilişkin söylediklerim sizi yanıltmasın: Gölgeler, el işaretleri, soyutlamalara karşın birbirinden  güzel sesler ve nitelikli oyunculuklar arasında -  özellikle Kanadalı soprano Adrianne Pieczonka(Leonore), Ukraynalı soprano Olgas Bezsmertna (Marzelline) Polonyalı Basbariton  Thomas Konieczny ve Alman  Hans Perter König - o muhteşem müziğin peşine takılmış ilgiyle izliyordum ki  nihayet o  göründü sahnede.

            O, yani Jonas Kaufmann. Bence son yılların operadaki müzice sesi... İki yıl aç susuz  hapiste geçirmiş  özgürlük savaşçısı Florestan rolünde   sadece sesiyle değil, oyunculuğuyla da öyle bir dramatik, tutkulu , içten ve derinlemesine etkileyici bir   performans  çıkardı ki, nerdeyse tüm algılarımı değiştirdi. 

             Özgürlüğüne kavuştuktan sonra bile  karısına sarılamaması, kendi kendiyle mücadelesi,  milletin sevincini (koro'nun  zafer şarkılarını yönetmen sahne gerisine gizlemişti)  bile hayal sanması , özgürlüğüne inanamaması adeta  gerçeklikle delilik arasında gidip gelmesi...

            Jonas Kaufmann'ın yorumu bir anda bana 12 Eylül döneminde hapisten çıkan nice arkadaşımın, onlar için her fedakarlığı yapan sevgili karılarıyla bir türlü  buluşamamalarını çağrıştırdı.  Ve o zaman  yönetmene haksızlık mı ediyorum acaba diye düşünmeye başladım...

        Bu romantik, mutlu aydınlık zaferle sonuçlanan  aşk ve özgürlük eseri; Salzburg'da karamsar ve karanlık ,  acılı,  soğuk  bir buluşamamaya dönüşmüştü ama yine de nefes kesiciydi.

            En büyük alkışı alan ise  Franz Welser Möst yçnetimindeki  Viyana Filarmoni Orkestrası ve Viyana Opera Korosu'ydu.

Cumhuiyet- 20 Ağustos 2015